Vergeelde Beelden in de boekenweek 001

Herschreven fragmenten uit Vergeelde Beelden
een bundel jeugdherinneringen (2000)

Uit de inleiding

Oorlog 1940-1945. Mijn vader werd als militair gestatio­neerd in Engeland. Afscheid van het ou­derlijk huis, van zijn ouders, broer en zus. Afscheid van de rust in dat huis, zijn moeder en Zus in de huis­kamer, met een boek of zacht­jes pratend in de sche­me­ring terwijl de radio zachtjes speelde op de achter­grond. Afscheid van mijn moeder, met wie hij zich zou gaan verloven.
Na viereneenhalf jaar kwam hij terug, op 2 januari 1945 trouwden mijn ouders. Vlees voor het bruiloftsmaal en stof voor de bruids­jurk waren op de bon.

Uit deel I: De Akker

Na de oorlog vond mijn vader een baan als gemeenteamb­te­naar op de af­de­ling huisvesting. De woningnood was groot. Mijn vader moest ei­gen­handig een ar­chief opzetten, over­wer­ken was meer regel dan uit­zon­de­ring. In de avond­uren bij­scho­lingscursussen en ‘s nachts studeren.
Van negen kinderen ben ik num­mer drie. Soms werden in ons ge­zin binnen één jaar twee baby’s ge­boren. Moe leed voort­du­rend aan slaaptekort, bloedarmoede. De pastoor kwam op huis­bezoek; voor beperkte tijd gaf hij dispensatie voor geboortebeperking, met in achtneming van voorschriften van de kerk. De pastoor vertrok met hoogrode wangen. Het huis stonk naar si­ga­ren; een leeg borrelglaasje op het aanrecht. Niet lang daarna werd duidelijk dat moe op dat moment alweer zwanger was.
Toen Joris zijn komst aankondigde liet mijn vader een eigen huis bouwen; groot, wit, alleenstaand. 1955, moe kreeg een werkster, voor tijdelijk. Er kwam een volauto­matische was­ma­chine in huis.
 ‘Als het een Carnavalskind wordt dan is het een Joep,’ had moe gezegd. Februari 1958, ik ben tien jaar. Carna­vals­zon­dag; de slaapkamer van mijn ouders ruikt naar fresia’s. De jongste slaapt er in zijn wieg, het elftal is com­pleet.

Pa raakte overspannen, de huisarts verbood hem naar kantoor te gaan. Voor drie maanden. “Ga je tuin maar omspitten” was zijn advies.
Behalve de sier­­tuin rondom het huis hadden wij een moestuin. Tuinieren had pa nooit geleerd. Wat komt erbij kijken voordat bloemen bloei­en en gras groeit? Hoe zorg je ervoor dat de moestuin in elke tijd van het jaar iets te bieden heeft voor het gezin?
Pa leerde snel. Hij maaide het gras, wied­de het onkruid en harkte de aarde aan­. In de moestuin verbouwde hij uiteindelijk alle soorten groenten, fruit en krui­den.
Ik help mijn vader met aard­ap­pels rooien, pluk de rijpe aardbeien uit het zand. Naast me loopt die grote man te hijgen on­der het werk. Met een verschoten broek en een grijze trui aan, een oude hoed op en klompen aan zijn voeten werkt hij door tot de sche­me­ring. Nu staat hij even stil­, leunt op de schop en tuurt over zijn akker.
Elk vrij momentje moesten mijn broers meehelpen in de tuin. Onkruid wieden, de aarde omspitten voor zaai- en pootgoed. Pa gebruikte geen kunstmest maar in de winter stond er vol­doende weck in de kelder. In de overtuiging dat het eindproduct ook gebruikt kan worden als begin­pro­duct stuurde hij Wim, met een em­mer en een schop, de straat op zodra de melk­boer, van Gend en Loos of de schil­lenboer langs waren gekomen.
Van achter de grote spar in de voor­tuin kijk ik toe hoe mijn broer de malse hopen in de emmer schept. Wim spiedt om zich heen; geen vriendjes te zien. Hij rent het tuinpad op, struikelend over zijn veel te grote laarzen.

Soms moest ik voor de les spullen meenemen naar school. Een inkt­lap bij­voorbeeld die mijn moeder maakte van stukjes zeemleer of van ge­kleur­­de restjes stof, met een knoop er midden op. Die mocht ik zelf uit­zoeken, uit het blikken knopendoosje met het blozende kinderhoofdje er op.
Ik moet van de juffrouw een potlood en een schrift meenemen. Eind van de maand, moe moet de bakker nog betalen. ‘Zeg maar tegen de juffrouw dat je het hebt ver­geten.’
Met lood in de schoenen ga ik de klas binnen. Juffrouw Spits loopt de rijen langs; waarom haalt ze uitgerekend mij naar voren in de klas? Ze tilt mijn hoofd op, dwingt mijn ogen naar haar gezicht. ‘Kijk mij eens aan kind. Alweer vergeten. Vorige week ook al het geld voor de schoolmelk.’
Schooljuffen weten niets van grote gezinnen, met hun koolzwarte ogen, hun glazige huid. Ze houden niet van kinderen.
‘De volgende re­kenles wil ik een schrift en een pot­lood zien. Van den Bergh moet haar hoofd er beter bij houden.’

© Ingrid van den Bergh

Thema boekenweek: Levensverhalen

Update: Zo-even kreeg ik bericht dat één van de verhalen uit mijn jeugd vanavond wordt voorgelezen op de radio.
Tussen 18:00-19:00 uur, Radio 2, KRO’s goudmijn.